Суор
таҥара
Дьабыл нэһилиэгэр Мэҥэ улууһугар баар этэ Хоро аҕатын үүһа диэн. Онно былыр бу дойдуга арҕаа Хоро Хаҥаластан биир киһи олохсуйаары сир көрө өрүһү үрүҥ оҕуһунан харбатан тахсан, кэрийэн кииртэ үһү, өрүс илин эҥэрин. Ол тахса сылдьан илин бу Таатта сирин диэки атаҕын тоһутан сиргэ хоргуйан тоҥон өлөөрү сыттаҕьгаа, биир суор үөһэттэн кыалыктаах хататы түһэрэн биэрбит. Онон уот оттунан тыыннаах ордон хаалбыт бу киһи. Онтон ОА суор таҥара буолар биһи төрүппүтүгэр, биһи кыр-дьаҕастарбыт бэккэ ытыктыыллар этэ суору.
"Кэбис, ити суору тыытымаҥ, ити биһи таҥарабыт, биһи төрдүбүт өлөөрү сыттаҕына, өрүһүйбүтэ үһү былыр", — дииллэр олохтоох дьабыллар.
"Хоролор таҥаралара суор", — диэн үөҕэллэрэ үһү биһи дьом-мутун, хоролору. Хоролор буоллаҕына, этэллэр этэ: "Дьабыллар эрэйдээхтэр үөҕэлАэр, ити биһи эһэбит ээ, суор биһиэнэ таҥарабыт", — диэн биһиэхэ.
Дьон уунаах буоллахтарына, уот иччититтэн хоро төрүттээх дьон саҕаллар хататынан чокууру, уунахтаах сир үрдүгэр. Онно бу хоро төрүттээх дьон хататтара эмтээх буолуохтаах. Ол эмтээҕин төрдө диэн буолар, үөһэттэн суор кыалыктаах хататы түһэрэн биэрбититтэн.
Билигин даҕаны биһи хоролору ыныран уунаахтаах дьон
сахтараллар.
Онно саҕа-саҕа
алҕыыллар бу курдук диэн:
Имиттэн имэ дьуотту,
хороттон хоро дьуотту,
хоро сиэнэ мин саҕан эрэбин,
күндүл-сандыл,
күндүл-сандыл,
күн саҕаан,
ый саҕаан,
күн саҕаан,
ый саҕаан!
Уота үрдүгэр тохтор гына саҕыахтаахтар, оччоҕо эмэ тиийэр. Саҕалларыгар уокка ас биэрэллэр.
Бу хоро киһи дьонун идьдьэ кыһын тахсар өрустэн, сир көрөн баран, бу Чаачыкый илин өттүнээҕи толооҥҥо тохтуур. Хоролор урут олороллоро үһү бу билигин куорат олоҕор. Бу куорат олорор сирэ былыргы ытык аата Күөрээйи диэн эбитэ үһү.
|
Божество
Ворон
В Жабыльском наслеге Мегинского улуса один из родов был хоринским. В старину в ту землю решил переселиться человек из западного Хоро-Кангаласа. Чтобы осмотреть угодья, он переплыл реку на белом быке и, обойдя заречные земли, возвращался домой. В той поездке, находясь здесь, на востоке земли Таатта, он сломал ногу и лежал, умирая от голода и холода. Тогда ему один ворон спустил сверху трутниду с огнквом. Благодаря этому он развел себе костер и остался жив. С того случая тот ворон стал божеством для напшх предков, а наши старики очень почитали ворона.
"Оставьте, не трогайте этого ворона, это наше божество, он в старину спас нашего предка, когда он лежал при смерти", — гово-рят жабыльцы-[хоринцы]."Хоринҕры считают божеством
ворона — насмехалась [другая часть жабыльдев] над нашими людьми, над хоринцами. А хоринцы говорили им: "Бедняги жабыльцы обзываются, а ведь ворон наше божество, он наш дедушка".
Когда люди заболевали чесоткой, люди из хоринского рода, заклиная духа-хозяина огня, высекали искры огнивом над тем местом, где были болячки. Считалось, что лечебным свойством обладали только огнива
хоринцев. Из-за того, что ворон сверху спустил им трутницу с огнивом. Даже сейчас приглашают хоринцев высекать огонь над людьми, которые страдают чесоткой.
В этих случаях они, высекая. заклинают:
От зари заря дъуотту ,
От хоринца хоринец дъуотту,
Начинаю высекать [огонь] я, внук хоринцев,
Блеск — лучезарность,
Блеск — лучезарность,
(Вариант: Блесни лучезарно)
Солнечная искра,
Лунная искра,
Солнечная искра,
Лунная искра!
Трижды должны высечь огонь так,
чтобы искры сыпались на болячки, Только тогда сказываются лечебные свойства высекания. Когда совершают обряд высекания огня, кормят
пищей огонь.
Тот хоринский человек со своими людьми зимой переселился с реки; осмотревшись, он поселился на широкой поляне, на восточной стороне Чаачыкый. Прежде
хоринцы жили, говорят, на том месте, где нынче стоит город . Место, где построен город, раньше имело, оказывается, священное имя Кюёрээйи.
|
